Folksonomia

Folksonomia ingeles jatorria duen neologismo da. Sailkapen kolaboratibo hau etiketa simpleen bitartez gauzatzen da, izen-tarte ez-hierarkizatu batean. Software sozialetan erabiltzen da. Honen adibide argia del.icio.us edota Flickr-en doguz.

Batzuen hitzetan, folksonomia hitzak folk (jentea) eta taxonomia hitzak uztartzen dauz. Esan bezala, informazioa kategoria ezbardinetan antolatzeko xedez elkar kolaboratzen duen pertsona multzoari egiten dio erreferentzia.

Thomas Vander Wal defizioak holan diño: “Folksonomy is the result of personal free tagging of information and objects (anything with a URL) for one’s own retrieval. The tagging is done in a social environment (usually shared and open to others). Folksonomy is created from the act of tagging by the person consuming the information”.

Vander Walek bi folksonomi bereizi ebazan:

• folksonomia estua. Sistema honetan erabiltzaileak berak bere edukiak etiketatzen dauz. Beraz, elementu bakoitza pertsona bakarrak definitzen du. (Flickr esaterako)
•  folksonomia zabala. Beste sistema honetan, aldiz, erabiltzaile guztiek elementu guztietan etiketak gehitzeko aukera dute. Hortaz, erabiltzaile askok elementu berbera etiketa daikie, informazio gehiago eskainiz. (De.icio.us adibidez)

Bestalde, folksonomiagaz loturiko hainbat kontzeptu azaltzea ezinbestekoa ikusten dut:

Tagging-a erabiltzaileek informazio-birtual zatiei atxikiriko etiketak dira, web orrien, argazkien edota egunkari artikuluen markadore (Bookmarks) legez, hain zuzen. Folksonomiari loturiko kontzeptua dugu hau.

Bookmarking sozial-en lekuak, era popular batean, interneten enlazeak bildu, antolatu, elkartrukatu eta bilatzean datza, beti ere folksonomia tekniken bitartez.

Liburutegi digitalak (2.0 liburutegiak)

2.0 liburutegia liburutegi digitalak dira. kontzeptu hau guretzat barria bada ere, Michael Casey-k 2005. urtean sortu eban. Hau sortzeko, agerikoa danez, Tim O’Reilly-k eratutako 2.0 web-etik abiatu zan. 2.0liburutegi honen xedea liburutegi guztiak batzen dauzan portal bat sortzea.

Jack M Maness-en arabera, 2.0 liburutegiaren teoria ulertzeko urrengoko 4 elementuok kontutan izan behar dira:

“1. It is user-centered. Users participate in the creation of the content and services they view within the library’s web-presence, OPAC, etc. The consumption and creation of content is dynamic, and thus the roles of librarian and user are not always clear.

2. It provides a multi-media experience. Both the collections and services of Library 2.0 contain video and audio components. While this is not often cited as a function of Library 2.0, it is here suggested that it should be.

3. It is socially rich. The library’s web-presence includes users’ presences. There are both synchronous (e.g. IM) and asynchronous (e.g. wikis) ways for users to communicate with one another and with librarians.

4. It is communally innovative. This is perhaps the single most important aspect of Library 2.0. It rests on the foundation of libraries as a community service, but understands that as communities change, libraries must not only change with them, they must allow users to change the library. It seeks to continually change its services, to find new ways to allow communities, not just individuals to seek, find, and utilize information.”

Informazioa eskuratzeko bideak aldatuz doaz. Era berean, euskarrian ere bilakaerak esperimentatzen doguz teknologia berrieak aurrera doazen heinea. Liburutik wikipediara eta orain, liburu digitalera saltoa. Beti ezagutza zabaltzeko bideak irekiz.

Bandalo informatikoak

Adieraz oso hedatua dugun terminoa da. Hurrengo lerroetan, wikipediari dagokiozan bandalo-ez mitzatuko gara, hots, aipaturiko entziklopedia erasotzen duten pertsonez jardungo dugu.

Wikipediako artikuluetan artikulu suntzigarriak edo informazio faltsuak sartzea dira, besteak beste, euren eginkizunik aipagarrienak. Hau guztia, gureta egiten dutela ere nabarmentzekoa da. Batzutan informazioa aldatzen, beste batzuean kentzen; beti ere informazioa desitxuratzea dabe helburu. 

Aldaketa informazio okerrak zuzentzeko xedez egiten bada, hau da, asmo onez onargarria letzake. Arestian azaldutako eginkizunek, ordea, erasotzat hartuko dira. Azken honeek zigorra dakarre: lehenego abisua eta, bandaloa bereak egiten badarrai, bere kontuak blokeatu daitekez. Beraz, ez da txantxetakoa.

Esandakoa birpasatuz, urrengo puntuak argi eta garbi izan behar doguz:

Erasoa : informazioa desitxuratzea. Irainak, txisteak, informazioa faltsua edota orriak zuriz iztea.

E z-erasoa : ustezko ortografia akatsak zuzentzea (ez da komenigarria iritzi pertsonalak sartzea, erasotzat hartu baidaitezke)

Erasoa baino okerragoa : informazioa suntzitu eta nahasmena sortzea (existitzen ez dan pertsona baten biografia asmatzea, publizitatea sartzea edota eztabaidak sortzea (Trolls deritzenak)).

Kategoria eta etiketa

Hona hemen wikipedia kontsultaturiko eta nahasmena sortarazten daben zenbait termino:

KATEGORIA:

“Se denominan categorías a lasnocionesmásabstractas y generales por las cuales las ideas y los objetos son reconocidos, diferenciados y entendidos. Mediante las categorías, se pretende una ubicación jerárquica de elementos. Elementos muy parecidos y con características comunes formarán un grupo (categoría), y a su vez varias categorías con características afines formarán una categoría superior.”

ETIKETA (metadata)

“Una etiqueta es una palabra clave ajerárquica asignada a un dato (como una imagen digital o un archivo informático). Este tipo de metadato describe el dato y permite recuperarlo navegando o buscando.

 Lo que diferencia a las etiquetas de las palabras clave tradicionales es que se eligen de forma informal y personal, o sea sin tesauro, por el autor o un usuario. En los sitios web que permiten etiquetar sus datos, la colección de eetiquetas se llama folcsonomia.

La acción de etiquetar archivos se asocia a menudo a los sitios web 2.0, pioneros en ello. de esta forma las bases de datos en sitios web pueden extenderse de una forma descentralizada.”

DUBLIN CORE:

“Dublin Core es un modelo de metadatos elaborado y auspiciado por la DCMI (Dublin Core Metadata Initiative), una organización dedicada a fomentar la adopción extensa de los estándares interoperables de los metadatos y a promover el desarrollo de los vocabularios especializados de metadatos para describir recursos para permitir sistemas más inteligentes del descubrimiento del recurso“.

Taxonomia

Wikipediaren hitzetan, taxonomia, bere zentzu orokorrenean ulertuta, klasifikazioaren zientzia da. Hitzaren  etimologiari dagokionez, jatorri grekera du: ταξις, taxis, “antolamendua” eta νομος, nomos, “araua” edo “erregela”.

Harluxet Hiztegi Entziklopedikoaren arabera, taxonomia sistematikoa “sistema bat eratzen duten edo sistemaren ondorio diren gertaera, datu edo metodoen multzoa” da. 

Bestalde, taxonomia sarri biologiagaz lotzen dan terminoa dugu: “bizidunen aniztasunaz, sailkapenaz eta filogeniaz arduratzen den biologiaren alorra” da. Euskaltermen (Terminologia Banku Publikoa) taxonomia hitza sartuz gero hala agertzen jaku, landare animali eta molekulekin lotutako artikuluak ageri baitira.

Denboraren poderioz, taxonomia hitza hedatuz joan da, biologia ez dan hainbat alorretara alegia. Honen adibide dogu Wikipedia Entziklopedia Librea. Izan ere, wikipedian hainbat hizkuntzatan idazten da. Era berean, pilatzen den informazioa ere zientzia  edo alor ezberdinei dagokie. Hau dala eta, informazioa antolatzeko sistema baten beharrean gaude, hots, taxonomia sistematiko baten beharrean.

Arestian esan bezala, hizkuntzaren araberako sailkapena eta artikulu kopurua kontutan izanda hurrengoa litzateke, beti ere gugandik hurbil dauden hizkuntzak kontutan izanda:  ingelesez: 2.727295; frantsesez: 761.720; gazteleraz: 442.118; euskaraz: 34.477. gainera, alor edo distiplina ezbardin arabeko sailkapena ere badu.

Taxonomiari aurkajartzen zaio folsonomia deritzona. Azken hau beste artikulo batean jorratuko dut.